Yeni asgari ücret işsizlik maaşlarına nasıl yansıyacak?

Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine göre; Yeni yılda brüt asgari ücret 10.008 TL, net asgari ücret ise 8.506,80 TL olarak uygulanacak. Asgari ücret 2022’nin temmuz ayına göre yüzde 54,7, ocak ayına göre ise yüzde 100 oranında arttı. Asgari ücret, çalışanların eline geçen kazancın yanı sıra birçok başka unsuru da etkiliyor. Bunlar arasında işsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneği de yer alıyor. Kasım ayında Türkiye İş Kurumu’ndan 408 bin 805 kişi işsizlik ödeneği aldı.

İşsizlik ödeneği, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilen prime esas kazancın son 4 aylık ortalamasının yüzde 40’ı üzerinden bağlanıyor. Prime esas kazanç genel olarak bordrodaki brüt ücret üzerinden gösteriliyor. Her ne kadar 4 aylık ücretin yüzde 40’ı oranında işsizlik maaşı bağlanıyorsa da kişinin kazancı ne olursa olsun işsizlik maaşı brüt asgari ücretin yüzde 80’ini aşamıyor.

Bu yılın temmuz – aralık döneminde brüt asgari ücret 6.471 TL olarak uygulandı. Buna göre, halen en düşük işsizlik maaşı damga vergisi kesildikten sonra 2.568,75 TL olarak ödeniyor. Yeni yılda ise en düşük işsizlik maaşı 3.972,82 TL’ye yükselecek.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, işsizlik ödeneğinin tavanı brüt asgari ücretin yüzde 80’i ile sınırlı bulunuyor. Şu an itibarıyla işsizlik ödeneğinde 5.137,50 TL tavan uygulanıyor. Ocak ayından itibaren ise işsizlik maaşının tavanı damga vergisi hariç 7.945,63 TL’ye yükselecek.

SON 4 AYLIK BRÜT ÜCRETİ 12.942 TL’NİN ÜZERİNDE OLANLAR ETKİLENECEK

Öncelikle şunun altını çizelim. Yeni yılda işsizlik maaşında yapılacak artış, şu an işsizlik maaşı almakta olanların hepsinin maaşında otomatik olarak artış olacağı anlamına gelmiyor.

Daha açık ifade etmek gerekirse, halen işsizlik ödeneği almakta olanlardan, işsiz kalmadan önceki son 4 aylık ortalama brüt ücreti 12.942 TL’nin altında olanların işsizlik maaşı değişmeyecek. Aynı tutarda işsizlik ödeneği almaya devam edecekler. Çünkü bu kişiler, brüt ücretlerinin yüzde 40’ına karşılık gelen işsizlik ödeneğini tam olarak alabiliyorlar.

İşsiz kalmadan önceki son 4 aylık ortalama brüt ücreti 12.942 TL’nin üzerinde olanlar ise tavan uygulamasına takıldıklarından ücretlerinin karşılığı olan yüzde 40 oranındaki işsizlik ödeneğini tam olarak alamıyorlar. Bu durumdaki kişiler, kalan işsizlik ödeneklerini zamlı olarak alacaklar.

Bunu bir örnekle açıklayalım. Örneğin işsiz kalmadan önceki 4 aylık ortalama brüt ücreti 20 bin TL olan bir kişi normalde brüt 8 bin TL işsizlik ödeneğine hak kazanıyordu. Fakat işsizlik ödeneği tavanı 5.137,50 TL olduğu için, işsizlik maaşı da bu tutar üzerinden bağlandı.

Örneğimizdeki kişinin 10 aylık işsizlik ödeneği alma hakkı bulunduğunu ve 3 aylık ödeneğini aldığını varsayalım. Bu kişi ocak ayından itibaren kalan 7 aylık işsizlik ödeneğini brüt 8 bin TL üzerinden alacak. Bundan 60,72 TL damga vergisi kesilecek ve kendisine net olarak 7.939,28 TL ödenecek.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ DE ETKİLENECEK

Kısa çalışma ödeneği de son 12 aylık ortalama brüt ücretin yüzde 60’ı üzerinden hesaplanıyor. KÇÖ’de de asgari ücretin yüzde 150’si oranında tavan uygulanıyor. Temmuz – aralık döneminde 9.706,50 TL tavan uygulandı. Yeni asgari ücretle birlikte gelecek yıl KÇÖ tavanı 15.012 TL’ye yükselecek.

Pandemi döneminde bazı aylarda 3,3 milyon kişiye kadar ulaşan KÇÖ alanların sayısı, kasım ayında sadece 1.104 kişi oldu. KÇÖ’deki tavan artışından yararlanacak kişi sayısının da buna bağlı olarak çok düşük olacağı tahmin ediliyor.

DAMGA VERGİSİ UYGULAMASINA SON VERİLSİN

İşsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneğinden binde 7,59 oranında damga vergisi alınıyor. Bu yıl işsizlik ödeneğinden alınan damga vergisi aylık 19,65 TL ile 39,30 TL arasında değişti. Gelecek yıl ise aylık 30,38 TL ile 60,76 TL arasında damga vergisi alınacak.

Kısa çalışma ödeneğinden ise gelecek yıl aylık 76 TL ile 114 TL arasında değişen tutarda damga vergisi kesilecek.

Devlet için önemli bir gelir teşkil etmeyen söz konusu tutarlar, işsiz vatandaşların ailesine götüreceği birkaç ekmek anlamına geliyor. İşsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneğinden alınan damga vergisinin kaldırılması gerekir.

İŞSİZLİK MAAŞI ALMA KOŞULLARI NELERDİR?

İşsizlik maaşı alabilmek için, son 3 yılda en az 600 gün prim ödenmesi ve son 120 gün hizmet akdiyle çalışılması gerekiyor. İş akdinin feshedildiği tarihten itibaren 30 gün içinde başvuranlar hak ettikleri işsizlik maaşını tam olarak alıyor. Gecikmeli başvuranların ödenek alma süresi ise geciktikleri süre kadar azalıyor.

İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için ayrıca, hizmet akdinin ya işverence sona erdirilmesi ya da işçi tarafından “haklı” bir nedene dayalı olarak feshedilmesi koşulu aranıyor. İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olanlar da işsizlik ödeneği alabiliyorlar.