Anayasa’da ‘sistem değişikliği’ istisnası yok: Erdoğan'ın adaylığı ‘erken seçim’ sinyali mi?

TENZİLE AŞÇI/EGEPOSTASI- Türkiye’de şimdiden 2023’te yapılması planlanan seçimi tartışılırken Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz hafta partisinin İzmir İl Danışma Kurulu toplantısında, 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olduğunu resmi olarak açıklamıştı.

Erdoğan, adaylığını "Ha bire Cumhur İttifakı’nın adayı belli olsun diyorsun. İşte söylüyorum; Cumhur İttifakı’nın adayı Tayyip Erdoğan" ifadeleriyle duyurmuştu. 

Erdoğan'ın adaylık açıklamasının ardından ise kamuoyunda Erdoğan'ın 3. kez cumhurbaşkanı adayı olup olamayacağı sorusu gündeme geldi. 

Erken seçimle ilgili tartışmalar sürerken, kimi hukukçular, bugüne kadar girdiği bütün seçimleri kazanan Recep Tayyip Erdoğan'ın, anayasa değişikliği olmadan bir kez daha cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını savunuyor.

Bazı hukukçular ve siyasiler, Anayasa'da bir kişinin "iki kereden fazla cumhurbaşkanı seçilemeyeceği" hükmünü gerekçe göstererek Erdoğan'ın üçüncü kez aday olamayacağını savunurken, iktidar kanadı ve ittifak ortağı MHP, başkanlık sistemine veya Türkiye'deki ismiyle "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine" göre 2018'de ilk kez cumhurbaşkanı seçildiği için Erdoğan'ın bir sonraki seçimde aday olmasının önünde bir engel olmadığı görüşünü savunuyor.

Öte yandan; tartışmaları değerlendiren Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Tanju Tosun, konuya ilişkin anayasa hükümlerine dikkat çekerken Anayasa’nın adaylık konusunda system değişikliği konusunda istisnai bir maddesi bulunmadığını belirtti.

“SEÇİMLERİN YENİLENMESİNE KARAR VERİLMESİ HALİNDE…” 

Erdoğan'ın aday olup olamayacağı konusuna ilişkin 1982 Anayasası’ndaki cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin maddelere dikkat çeken Tosun, “Bu düzenlemeler konuya ilişkin hukuki referans maddeleridir. 101.madde bir kimsenin en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebileceğini düzenlerken, 116. maddede  cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir şeklinde açık amir hüküm vardır. Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’nun seçim dönemi ve seçim döneminin başlangıcı ve seçimlerin tamamlanmasını düzenleyen 3.maddesine göre de bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir. Ancak Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir hükmü mevcuttur” dedi.

“MECLİS SEÇİMİN YENİLENMESİNE KARAR VERMELİ” 

Seçim kanununa göre cumhurbaşkanının yeniden aday olamayacağını belirten Tosun, “2007 öncesinde cumhurbaşkanı 7 yıl için bir kez seçilirken, 2007’de yapılan değişiklikle 2. kez seçilme imkanı tanınmıştır. 2007 değişiklikleriyle yeni bir Anayasa yapılmayıp sadece kimi maddelerinde değişiklik getirildiği ve 2017 Anayasa değişikliği ile 2018 yasa değişikliği de bu konuda herhangi bir istisna getirilmediği için, Anayasa hukukçusu İbrahim Kaboğlu’nun da belirttiği gibi, hükümet sistemini değiştiren Anayasa değişikliği, ad olarak aynı makam için sayım yoluyla belirlenen süre kaydını değiştirmez şeklindeki değerlendirmeye ben de katılıyorum. Bunun anlamı; mevcut Anayasa ve Cumhurbaşkanı seçim kanununa göre cumhurbaşkanı yeniden aday olamaz. Bunun tek istisnası 116.maddede öngörüldüğü şekliyle meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesidir” diye konuştu.

“ERKEN SEÇİMDEN SÖZ EDEBİLMEK İÇİN…”

Erdoğan'ın adaylığının erken seçim sinyali olup olmadığı konusu tartışılırken bunun Meclis kararına bağlı olduğunun altını çizen Tosun, “Sayın Erdoğan'ın aday olabilmesi için tek yolun erken seçim olduğu söylemi ancak seçimlerin yenilenmesine Meclis tarafından karar verilmesi durumunda geçerlidir. Çünkü, Anayasanın 116.maddesindeki hüküm ‘Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır’ şeklindedir.  Cumhurbaşkanının yenileme yetkisini kullanması durumunda 3.kez aday olabileceğine ilişkin bu maddede herhangi düzenleme yoktur. Sayın Erdoğan'ın adaylık açıklamasına bağlı bir erken seçimden sözedebilmek için bu anlamda Meclis’in bu konuda yenileme kararı alma zorunluluğu vardır” ifadelerini kullandı.