TMMOB acı tabloyu açıkladı: 2024'te 1897 işçi hayatını kaybetti

TMMOB Makine Mühendisleri Odası İzmir şubesi iş kazası ve iş cinayetlerinde yaşanan artıştaki verileri paylaşarak yaşanan kayıpların önüne geçmenin önemine ilişkin bir açıklama yayımladı. 

Açıklamada 2023 döneminde “iş kazaları” yüzde 910, iş cinayetleri de yüzde 266 oranında arttığı vurgulandı. 

SORUN ARTARAK DEVAM EDİYOR

28 Nisan Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü nedeniyle Türkiye’deki İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği  (İSİG) alanındaki gelişmeleri değerlendirdiğimizde ciddi sorunlarla karşılaşmaktayız. 2012’de  yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile tüm işyerlerinde İSİG hizmeti alma  zorunluluğu getirilmiştir. Ancak, İSİG çerçevesindeki önlemleri almak öncelikle işverenin görevi  olduğu halde, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile getirilen sistemde bu görev  işverenden çok iş güvenliği uzmanları ve hekimlerden beklenmekte ve her iş kazasından sorumlu tutulmaktadırlar.  Resmî istatistiklerin de gösterdiği gibi, bu düzenleme sorunları  çözmemekte, aksine 2012 yılından bu yana iş kazası sayıları, ölümler ve iş kazası sıklık hızında  artış olmakta, sorunun artarak devam ettiğini göstermektedir.  

“Sağlıklı ve güvenlikli bir ortamda çalışmak her çalışanın hakkıdır” 

Diğer tüm alanlarda olduğu gibi işçi sağlığı ve iş güvenliği alanında da bilim ve mühendislik  meslek örgütlerinin sürece katılımı dışlanmaktadır. İşyerlerine verilecek İSİG önlemlerinin  kamu hizmeti olarak ele alınmaması, İSİG hizmetlerinin piyasalaştırılması, yaşanan sorunların  temel kaynakları arasındadır. Oysa sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı, her çalışanın temel  hakkıdır. Bu nedenle, İSİG’in sağlanması öncelikle devletin ve işverenin görevidir.   Pek çok işletmede İSİG kültürünün yerleşmemesi, yüksek riskli sektörlerde iş kazalarının devam  etmesi ve denetimlerin yetersizliği, etkili bir güvenlik kültürünün oluşmasını engellemektedir.  2024 İSİG Meclisi verilerine göre, iş kazalarında 1897 işçi hayatını kaybetmiştir ve bu durum,  işçi sağlığı ve iş güvenliğinin çok önemli bir sorun olduğunu gözler önüne sermektedir. İş  kazaları ve meslek hastalıklarının, çalışanların ve ailelerinin hayatını olumsuz etkilediği  gerçeğinden yola çıkarak; tüm toplumun iş birliğiyle ele alması gereken kritik bir konu olduğu 
gerçeğini kabul etmek gerekir.  Özellikle yüksek riskli sektörlerde iş kazaları ve meslek hastalıkları oranı yüksek olup, denetim mekanizmalarının zayıflığı bu durumu daha da pekiştirmektedir. Denetimlerin azlığı ve  genellikle yalnızca evrak düzenlemelerine odaklanılması, sahadaki gerçek durumu değerlendirmeyi engellemektedir. Ayrıca, iş güvenliği uzmanlarının mesleki bağımsızlığa sahip  olmaması, işverenlerin çıkarları doğrultusunda hareket etmelerine yol açmakta ve güvenlik  önlemlerinin etkinliğini düşürmektedir. Bu nedenle, İSİG önlemlerinin daha etkin bir şekilde  uygulanabilmesi için sıkı denetimler, iş güvenliği uzmanlarının bağımsızlığının güçlendirilmesi  ve sürdürülebilir bir güvenlik kültürünün oluşturulması gerekmektedir. 

Özellikle inşaat, maden, tarım ve taşımacılık gibi yüksek riskli sektörlerde işçi sağlığı ve iş  güvenliği ile ilgili sorunlar ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. İnşaat sektöründe, işçiler düşme,  göçük ve ağır makinelerle çalışma gibi risklerle karşı karşıya kalmaktadır; bu sektörde, denetim  eksiklikleri nedeniyle sıklıkla kazalar yaşanmaktadır. Maden sektöründe ise, yer altı göçükleri,  patlamalar ve zehirli gazlar gibi tehlikeler işçilerin yaşamını riske atmaktadır; geçen yıl Erzincan  İliç’de yaşanan maden faciası gibi büyük kazalar, sektördeki güvenlik zafiyetlerini gözler önüne  sermektedir. Tarım sektöründe, mevsimlik işçiler kimyasal maddelerle (pestisitler) çalışırken,  ağır makineler ve çevresel faktörler de sağlık risklerini artırmaktadır; tarımda çalışanların çoğu,  düşük ücretler ve zorlu koşullar altında yeterli İSİG desteğinden yoksundur. Taşımacılık  sektöründe ise trafik kazaları, aşırı yorgunluk ve düşük denetim gibi faktörler, işçilerin hayatını  tehdit etmektedir. Bu sektörlerde yaşanan iş cinayetleri, kazalar ve meslek hastalıklarının  yüksekliği ihmallerin ve denetim eksikliklerinin ciddi sonuçlar doğurduğunu göstermektedir.  Bu sorunların çözülmesi için daha sıkı denetimler, eğitimler ve güvenlik önlemlerinin artırılması 
gerekmektedir. 
“Çocuk işçiliği, özellikle tarım, inşaat ve tekstil sektörlerinde yaygın olup, çocuklar  ağır fiziksel yükler altına girmekte ve tehlikeli çalışma koşullarına maruz kalmaktadır”  

Kırılgan gruplar arasında yer alan çocuklar, kadınlar ve göçmenler de büyük zorluklarla  karşılaşmaktadır. Çocuk işçiliği, özellikle tarım, inşaat ve tekstil sektörlerinde yaygın olup,  çocuklar ağır fiziksel yükler altına girmekte ve tehlikeli çalışma koşullarına maruz kalmaktadır,  bu da iş cinayetlerine ve ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Kadın işçiler, erkek  meslektaşlarına kıyasla düşük ücretler, daha fazla ayrımcılık, cinsel taciz ve fiziksel şiddet gibi  zorluklarla karşılaşmaktadır; ayrıca, çoğu zaman daha az güvenli işlerde çalışmakta ve iş  güvenliği önlemlerinden yeterince yararlanamamaktadırlar. Göçmen işçiler ise dil bariyerleri,  hukuki belirsizlikler ve sosyal izolasyon nedeniyle işçi sağlığı ve iş güvenliği haklarına erişimde  büyük zorluklar yaşamaktadır. Bu gruplar, genellikle düşük ücretli, geçici ve güvencesiz işlerde  çalıştıkları için, İSİG önlemlerinin dışına itilmekte ve çoğu zaman görünmez kalmaktadırlar.  Erişim sorunları ve sistematik ihlaller, bu grupların güvenli çalışma koşullarından  yararlanabilmelerini engellerken, iş kazaları ve meslek hastalıkları oranlarını artırmaktadır. Bu  nedenle, kırılgan grupların iş güvenliği ve sağlık haklarına daha fazla dikkat edilmesi, özel  düzenlemeler ve denetimlerin artırılması gerekmektedir. 

Kayıt dışı çalışma ve taşeronlaşma da, Türkiye’de işçi sağlığı ve iş güvenliği alanında ciddi  sorunlar yaratmaktadır. Kayıt dışı işçilik, çalışanların haklarından mahrum kalmasına yol  açmakta, sağlık sigortası, iş güvenliği eğitimi ve işyeri denetimlerinden faydalanmalarını  engellemektedir. Taşeron çalışma, işçilerin doğrudan işverenle olan bağını görünmez hale  getirmekte, bu da iş güvenliği önlemlerinin yetersiz uygulanmasına neden olmaktadır. Esnek  ve güvencesiz çalışma koşulları ise, özellikle geçici işçiler ve serbest çalışanlar için İSİG  standartlarının uygulanmamasına yol açmaktadır. Güvencesiz çalışanlar kötü çalışma koşulları  nedeniyle, iş kazaları ve meslek hastalıklarına daha fazla maruz kalmaktadır. Sendikasızlık ve  örgütlenme eksikliği de İSİG sorunlarını derinleştiren bir diğer faktördür. Sendikasız işçiler,  İSİG konusunda toplu hak arayışında zorluklarla karşılaşmakta ve işyerindeki sağlık ve güvenlik  önlemleri, genellikle yalnızca formalite olarak kalmaktadır. Sendika ve işçi örgütlenmelerinin   eksikliği, çalışanların haklarını savunmalarını ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasını  zorlaştırmaktadır.  

 Belirtilen tüm bu sorunların çözülmesi için, yasal ve yapısal değişikliklere acilen ihtiyaç  duyulmaktadır. Öncelikle esnek, kayıt dışı çalışma ve taşeronlaşmanın önlenmesi için toplum  yararını temel alan yeni bir mevzuat hazırlanmalı, kamu kurumu niteliğindeki meslek  kuruluşları, sendikalar ve ilgili tüm bilim çevreleri konunun asli özneleri olarak kabul  edilmelidir.  İş güvenliği uzmanlarının bağımsızlığının artırılması, denetim mekanizmalarının  güçlendirilmesi ve özellikle yüksek riskli sektörlerdeki denetim sıklığının artırılması  gerekmektedir. Ayrıca, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek için sadece evrak  denetimlerinin değil, sahada gerçek güvenlik koşullarının da titizlikle denetlenmesi önemlidir.  

“İş cinayetleri kader değildir” 

2000-2023 döneminde “iş kazaları” yüzde 910, iş cinayetleri de yüzde 266 oranında artmıştır.  Artık daha fazla vakit kaybetmeden harekete geçilmesi gerekmektedir.  Toplum ve çalışanların yararını temel alan düzenlemeler yapılmadığı takdirde, on milyonlarca  emekçinin insanca çalışma ve yaşam haklarının gaspı sürecektir. Odamız, her konuda olduğu  gibi işçi sağlığı ve iş güvenliği alanında “her şey insan için” yaklaşımıyla yerini almaya, kamucu  yaklaşımı, kamusal hizmet ve denetimleri savunmaya kararlılıkla devam edecektir.