Diyanet sakıncalı bulduğu Kuran meallerini imha edebilecek, ilahiyatçılar tepkili: Engizisyon yasası

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kabul edilen yeni değişiklik kapsamında Diyanet İşleri Başkanlığı, “sakıncalı bulduğu” Kuran meallerini imha edebilecek.

Yeni düzenlemeye göre Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Din İşleri Yüksek Kurulu, resmi kurumlarca incelenmesi talep edilen dini yayınları inceleyecek ve mütalaa verebilecek.

Kurul, Kuran meali veya tercümesi adıyla yapılan yayınları Başkanlık ile diğer kamu kurumları, özel kişi ve kuruluşların talebi üzerine veya resen inceleyecek ya da incelettirecek.

Kurul, yapılacak inceleme sonucunda “İslam dininin temel nitelikleri açısından sakıncalı” olarak tespit ettiği yayınların basım ve yayımının durdurulmasına, dağıtılmış olanların toplatılmasına ve imha edilmesine karar verilebilecek.

Yayının internet ortamında yapılması halinde, Başkanlığın müracaatı üzerine, yetkili ve görevli yargı mercii bu yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararını verecek. Bu kararın bir örneği gereği yapılmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderilecek.

Bu kararlara ve Başkanlığın talebinin reddine dair kararlara karşı tefhim veya tebliğinden itibaren iki hafta içinde yetkili ve görevli yargı merciine itiraz yoluna gidilebilecek. İtiraz üzerine verilen karar kesin olacak.

İTİRAZ SÜRESİNDE DE TOPLAMA YAPILABİLECEK

Toplatma ve imha kararına, içeriğin çıkarılması kararına veya erişimin engellenmesi kararına itiraz edilmiş olması, karara konu yayınların toplatılmasına, içeriğin çıkarılmasına ve erişimin engellenmesine engel teşkil etmeyecek. Toplatma ve imha kararına konu yayınlar, bu karara süresi içinde itiraz edilmediği veya yapılan itiraz reddedildiği takdirde imha edilecek.

Din İşleri Yüksek Kurulunun idari ve mali işleri Kurul Sekreterliğince yürütülecek.

KURUL ONAYINA TABİ OLACAK

Yasayla Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Mushafları İnceleme ve Kıraat Kurulu'nun yapısı ile görev ve yetkilerinde düzenlemeye gidilecek.

Bir başkan ve 12 üyeden oluşan kurulun onay ve mührü bulunmayan mushaflar, cüzler halindeki mushaflar, mealli mushaflar ile sesli, görüntülü ve elektronik ortamda hazırlanan Kuran’lar basılamayacak ve yayınlanamayacak.

Onaysız veya mühürsüz basıldığı veya yayımlandığı tespit edilen mushaf ve cüzler halindeki mushaflar ile sesli, görüntülü ve elektronik ortamda hazırlanan Kuran yayınlarının, Başkanlığın yetkili ve görevli yargı merciine müracaatı üzerine basım ve yayımının durdurulmasına, dağıtılmış olanların toplatılmasına ve imha edilmesine karar verilecek.

Yayının internet ortamında yapılması halinde, Başkanlığın müracaatı üzerine, yetkili ve görevli yargı merci bu yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verecek. Bu kararın bir örneği gereği yapılmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği'ne gönderilecek.

Başkanlığın talebinin reddine dair kararlara karşı tefhim veya tebliğden itibaren iki hafta içinde yetkili ve görevli yargı merciine itiraz yoluna gidilebilecek, itiraz üzerine verilen karar kesin olacak.

İLAHİYATÇILAR TEPKİLİ

Sansür, imha ve toplatma yetkilerinin Diyanet'e verilmesine ilahiyatçılardan da çok sayıda tepki geldi.

İhsan Eliaçık, karara ilişkin “Diyanet'e engizisyon yasasını gece yarısı meclisten geçirdiler" yorumunda bulunurken, Prof. Dr. Mustafa Öztürk ise karara tepki gösterek "Kendi mealimi yakıyorum ve yakacağım" dedi.

İlahiyatçı Mustafa İslamoğlu da  "Hiçbir yorum metnin yerine geçemez. Yorumlardan birini kanun gücüyle dayatıp diğerlerini yasaklamak ve imha etmek, hem vahyi hem aklı mahkûm etmektir" diyerek karara tepki gösterdi.

ÖZTÜRK: BİZDEN ESER KALMASIN NİYETİNDELER

TBMM’de alınan kararın ardından bir video yayınlayan Öztürk, şunları söyledi:

“Bu İslam’ın temel nitelikleri dediğimiz çerçeveye İhsan Eliaçık uyuyor mu? Uymuyor. O zaman İhsan Eliaçık’ın mealini imha edin. Mustafa Öztürk bu çerçeveye uyuyor mu? Mealini imha edin. Yani burada mealler değil, meallerin sahipleri imha ediliyor. Biz yaklaşık 2021’den bugüne dinden, diyanetten, ilahiyattan ve bunların alanlarından çekildik. Kendi kabuğumuza, kuytumuza, kendi tekil, sivil alanımıza çekildik. Ama belli ki yetmedi. Bizim geride kalan izlerimizi temizlemek niyetindeler. Bizden eser kalmasın, iz kalmasın niyetindeler.

 O zaman ben buradan ilan ediyorum, kendi mealimi yakıyorum ve yakacağım. Ama o meal yolda, kargoyla geliyor. Fiilen yakacağım. Yakın diyorum dostlara. Bırakın, devlet her işe el atıyor. Şimdi sıra din ve diyanet konusunda meallere geldi. Bunu da halledecek inşallah. Halletsinler ben onların halletmesine, mesai vermesine, zahmet çekmesine mahal vermeden ben kendi kendimi hallediyorum. Ben alanınızdan çekileli çok olmuştu. Ama ben kendi mealimi kendim imha ediyorum. Oturup zahmet vermeyeyim size.”

ELİAÇIK: MEAL YASAKLAYAN İKTİDAR OLARAK TARİHE GEÇTİLER

İlahiyatçı İhsan Eliaçık da sosyal medya üzerinden alınan karar tepki gösterdi.

Eliaçık, “Diyanet'e engizisyon yasasını gece yarısı meclisten geçirdiler. Meal yasaklayan iktidar olarak tarihe geçtiler. Peki ne yapacağız? 30 olan kitaplarımın sayını 50'e çıkaracağım. Yasakladıkları mealleri kendi çocuklarının ellerinde görecekler, tarihin çöplüğüne gidecekler” ifadelerini kullandı.

İSLAMOĞLU: ENGİZİSYON İTHAMINA MARUZ KALMASI KAÇINILMAZ”

İlayihatçı Mustafa İslamoğlu da yazılı bir açıklama yaparak alınan kararın engizisyon tartışmasını da beraberinde getirdiğini söyledi.

İslamoğlu'nun açıklamasının tamamı şu şekilde:

“30 Mayıs 2025’te TBMM’de kabul edilen ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na Kur’an meallerini engelleme, toplatma ve imha etme yetkisi veren düzenlemeyi büyük bir endişe ve esefle karşılıyorum.

Şöyle ki: Kur’an resmî ya da sivil her hangi bir kişi, sınıf, zümre, klik, kurum ve otoritenin malı olmadığı gibi, bunlardan birinin korumasına muhtaç da değildir. Hem Kur’an’a iman ettiğini iddia edip hem de onun “korunmaya muhtaç” olduğunu düşünmenin adını koymakta zorlanıyorum.

'Siz ey insanlık' hitaplarının yankılandığı Kur’an’ın muhatabı tüm insanlıktır. O, kendi ifadesiyle 'insanlık bildirisidir'. Hiç bir kişi ve kurumun Kur’an’a himayeye muhtaç bir nesne muamelesi yapma hakkı yoktur.

Kur’an’ın 'onlar Kur’an’ı derinliğine düşünmezler mi?', 'Biz Kur’an’ı kolaylaştırdık, yok mu ders alan?!' türü çağrılarını, bırakın resmî bir kurumu, Müslümanlarla dahi sınırlanamaz. Aklı olan herkes bu çağrının muhatabıdır.

Her birey, kendi kapasitesi, aklı, bilgisi, sorumluluk bilinci oranında Kur’an’la ilişki kurma hakkına sahiptir. Aksi her davranış Kur’an’ın emrettiği temel insan haklarına, hukuka ve adalete aykırıdır.

Kur’an’ı politikaya alet eden bu yasa, Kur’an’a, karakola çekilen bir zanlı muamelesi yapıldığı izlenimi vermektedir. Böylece Kur’an ile insan arasına girilmekte, Kur’an’a ve anlamına erişim sınırlandırılmaktadır.

Kur’an tektir, yorum çoktur. Kendini yorumlara açan ve bunu özendiren Kur’an’dır. Hiçbir yorum metnin yerine geçemez. Yorumlardan birini kanun gücüyle dayatıp diğerlerini yasaklamak ve imha etmek, hem vahyi hem aklı mahkûm etmektir. Bunu yapan kişi ve kurumun 'Engizisyon' ithamına maruz kalması kaçınılmazdır. Farklı yorumlar suç değil zenginliktir. İslam düşünce geleneği, bu zenginlik üzerine bina edilmiştir.

Tarih boyunca Kur’an her tür yorum ve aşırı yorumla karşı karşıya kalmıştır. Bunlar içerisinde Kur’an’ın ilkeleriyle taban tabana zıt olanlar olduğu gibi, kötü niyetli ve düşmanca olanlar da vardır. Fakat Kur’an bunların hepsini savuşturup, arı duru ilkeleriyle bugünlere gelmiştir. Tarih en güzel elektir: kötüyü eler, iyiyi el üstünde tutar.

Böyleyken 'Eyvah Kur’an elden gidiyor' tavırları, korunmaya muhtaç olmayan Kur’an’ı korumak için olamaz. Başka hangi amaçlar için olabileceğini akıl ve iz’an sahiplerine havale ediyoruz.

Düşünceyi ve inancı iktidar gücüyle şekillendirmek, insanlığa ve İslam’ın ruhuna terstir. Biz, Kur’an’ın anlamıyla buluşma çabalarını değerli buluyoruz. Kur’an’ı anlamaya çalışmak suç değil, sorumluluktur. Ayrıca bu, düşünce ve ifade özgürlüğü kapsamında bir insan hakkıdır. Hak ve özgürlükleri savunmak, Kur’an’ı savunmaktır."

ELİAÇIK’IN KİTABI TOPLATILMIŞTI

2023 yılının Şubat ayında ilahiyatçı yazar İhsan Eliaçık’ın 'Yaşayan Kur'an Türkçe Meal-Tesfir'i” isimli kitabına basım, dağıtım yasağı ve toplatma kararı verilmişti.

Karara gerekçe olarak ise “İslam dininin temel nitelikleri açısından sakıncalı unsurlar içermesi” gösterilmişti. Sosyal medya hesabından karara tepki gösteren Eliaçık, toplatma kararının keyfi olduğunu söylemişti.