TMMOB’den ‘asbestli gemi’ için suç duyurusu: İzin verenler suç işlemiş olacaklar

TENZİLE AŞÇI/EGEPOSTASI- Geçtiğimiz günlerde Brezilya donanmasında 21 yıl hizmet veren Uçak gemisi NAe Sao Paulo’nun Aliağa’ya getirip söküleceği haberleri gündeme oturmuştu. Geminin 600 ton asbest barındırdığı iddiaları ise tepkilere neden olmuştu.
Konu, kamuoyunda tartışma yaratırken geminin sökümü sırasında denize dökülecek atıkların hem çevre kirliliği yaratacağı hem de canlıların sağlığına zarar vereceği tepkileri yükselmişti.

TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu, Aliağa Gemi Söküm Tesislerinde söküm işleminin gerçekleştirilmesi amacı ile ülkeye getirilecek uçak gemisine ilişkin basın açıklaması düzenledi. Toplantıya İzmir Mimarlar Odası ve Çevre Mühendisleri Odası üyeleri katıldı.

“TÜRK KARASULARINA BİR ÇÖPLÜK GİRİYOR”

Açıklamada konuşan TMMOB İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Aykut Akdemir, geminin gerekli koşullar yerine getirilmeden sökülmesinin suç olduğunun altını çizdi ve “Türk karasularına bir çöplük giriyor. Gemide 600 ton asbest olduğu iddia ediliyor ve bu geminin asbestten arındırıldığına dair belge ve kanıt yok. Bu belgenin Türkiye kamuoyuna açıklaması gerekiyor. Biz bu belgeleri açıklamaya davet ediyoruz. Ayrıca bu geminin Türkiye karasularına girmesini engelleyecek olan kurumları göreve çağırıyoruz. Bu belgeler olmadan bu geminin karasularımıza girmesine izin veren her türlü kamu çalışanı suç işlemiş olacaklardır. Biz bugün buradan bu suç duyurusunu yapıyoruz” diye konuştu.

Akdemir ayrıca, Gaziemir’in Çernobil’i olarak bilinen bölgeye de atıfta bulundu ve “Daha önce Narlıdere Belediye Başkanı'da bir açıklama yapmıştı. Bu konuda Narlıdere Belediye Başkanı'nın yaptığı açıklama ile Aliağa Belediye Başkanı'nın açıklama bizim için aynıdır. Aliağa Belediye Başkanı oy aldığı kişilere istediğini söyleyebilir. Biz burada gemi sökümünde kimse çalışmasın demiyoruz. Bizim istediğimiz şey kurallara uyulması ve herkesin görevlerini yapmasını talep ediyoruz. Belediye Başkanı kendi görevini yapsın. Bizler kendi görevlerimizi yapıyoruz” dedi.

TMMOB adına açıklamayı yapan Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Başkanı Helil Kınay, geminin sökümüne ilişkin gerekli izin belgelerinin kamuoyu ile paylaşılması gerektiğini aksi halde söküm işleminin gerçekleştirilmemesi gerektiğini söyledi.

Aliağa bölgesinde yıllardır süregelen ve hem halk hem de çevre sağlığını olumsuz etkileyen birçok etkenin var olduğunu hatırlatan Kınay, “Hurda gemi söküm işlemleri, çevre ve insan sağlığı açısından kirletici unsurlar taşıması nedeniyle, kontrol altında bulundurulması ve gerekli önlemlerin alındığı bölgelerde yapılması gereken çevresel riski yüksek faaliyetlerdir. Genellikle 20 yaş ve üzeri gemilerin yapımında izolasyon maddesi olarak kullanılan asbestin sökülmesi, geçici ve nihai depolanması, hurda gemilerde faaliyet türlerine göre farklı türde atıkların, ağır metallerin, madensel yağların önemli ölçüde çevre kirliliği oluşturma riski vardır. Çevresel riski yüksek olan ve uygulanması maliyetleri de yüksek olan gemi söküm sektörü Avrupa ülkelerinde tercih edilmemekte, Türkiye’nin lider olarak yer aldığı Gemi Söküm Sektörünün yapıldığı diğer ülkelerin  Pakistan, Hindistan ve Bangladeş gibi ülkeler olması bu liderliği sorgulatmaktadır” dedi.

“GEMİ SÖKÜM İŞLEMLERİ ŞEFFAF BİR ŞEKİLDE YÜRÜTÜLMÜYOR”

Gemi sökümüne ilişkin uluslar arası anlaşmalara değinen Kınay, söz konusu gemi sökümünün bu anlaşmalarda yer alan maddelerin uygulanması koşuluyla yapılması gerektiğini belirtti. Geminin yapısındaki maddelerin envanterinin çıkarılması gerektiğini ve zehirli atıklardan arındırılması gerektiğini ifade eden Kınay, geminin bu atıklardan arındırıldığına ilişkin belge olmadığını belirtti ve “Gemi ancak bu şartlar altında Ülke karasularına alınıp, baştankara yapılarak söküm iznine tabi tutulabilecektir. İdari prosedürün amacı hem tehlike arz eden sektör faaliyetini kontrol altında tutmak hem de çevre ve insan sağlığının korunmasını sağlamaktır. Ancak yaşanan süreçler gemi söküm işlemlerinin ulusal ve uluslararası mevzuata uygun ve şeffaf bir şekilde yürütülmediğini göstermektedir. Ülkemizin Atık İthalatında gerçekleştirilen yüksek oranlar ile Atık Çöplüğü Olma politikasını ortaya koymaktadır. Gemi geri dönüşüm faaliyet alanında da Uluslararası Sözleşme ve ulusal mevzuat hükümlerini dikkate almaksızın, içeriğinde sağlığa ve çevreye zararlı maddeler içeren gemiler bir kısım yollar ile karasularına getirilmekte ve bu usulsüzlüklerin ortaya çıkışını engellemek adına büyük bir hızla bu kirli gemiler söküme alınmaktadır. Farklı türlerde tehlikeli madde içeren gemilerin denizin içerisinde ve karada sökülmek suretiyle gerçekleştirilen sökme işleminin karada ve denizde yarattığı çevre kirliliğinin yanı sıra binlerce ton metal içeren gemileri denizde ve/veya kumsalda oksijen kaynağı ile kesme yöntemi ile yürütülen çalışmalarda hava kirletici bileşenleri atmosfere verilmektedir. Aliağa’da gemi söküm faaliyetleri kaynaklı çevresel ve sağlık riskleri karnesi de kuşkuları büyütmektedir” diye konuştu.

“GEMİNİN ÜLKEMİZ KARASULARINA GİRİŞİNE İZİN VERİLMEMELİ”

Kınay, gemiye ilişkin birtakım sorular yöneltti ve yapılması gerekenleri şu şekilde sıraladı; “Geminin alım fiyatı ton başına 75 dolar olduğu iddia edilmektedir. Gemi Söküm Sektöründe ortalama metal fiyatının ton başına 450 dolar olduğu bilinmektedir. Satın alma fiyatı piyasa ortalamalarının çok altında olan bu geminin fiyatı ‘ucuzdur vardır bir hikmeti’ sorusunu da gündeme getirmektedir. Geminin Avrupa’da bulunan Gemi Söküm tesislerinde sökülmemesi, Hindistan’da bulunan tesislerde sökümünün gerçekleştirilememesi nedeni ile Aliağa’nın seçildiği iddiaları bulunmaktadır. Hindistan’ın sökmeyi kabul etmediği Gemiyi Aliağa’da sökülmek üzere hangi gerekçe ve koşullarla kabul edilmiştir? Çevre Kanunu’nun 13. maddesine göre tehlikeli atıkların ithalatı yasaktır. Söz konusu gemi tehlikeli atıklardan ve kontamine olmuş yapılardan arındırılmış mıdır? Geminin 600 ton asbest içerdiğine ilişkin iddialar bulunmaktadır. Asbeste dair herhangi bir inceleme yapılmış mıdır? Asbestten arındırıldığına dair herhangi bir bilimsel rapor bulunmakta mıdır? Gemide denetim yapılmış ise asbeste dair analiz sonuçları nelerdir? Atık gemilerin ithalatı için bir zorunluluk olan uluslararası geçerliliği olan bir notifikasyon bulunmakta mıdır? Gemi Söküm Yönetmeliği gereği yabancı bayraklı geminin tüm atıklardan arındığına ilişkin belgesinin bulunması, gas-free işlemlerinin gemi ülkemize getirilmeden önce yapılmış olması, ilgili makamlardan notifikasyon ve ordino işlemlerinin tamamlanmış ve gerekli izinlerin alınmış olması gerekmektedir. Aliağa Gemi Söküm Tesislerinde 1974 yılından beri sökülen gemilerden çıkarılan her türden tehlikeli zararlı kimyasal sınıfından olan bileşenlerin miktarı, nerede ve nasıl arıtıldıklarına dair belgelerin kamuoyu ile paylaşılması gerekmektedir. Gemide bulunması muhtemel radyoaktif atıkların nasıl bertaraf edileceği hususu çevre ve halk sağlığına ilişkin endişelerimizi arttırmaktadır. Gemi hakkındaki iddialar ile ilgili olarak sorularımıza ilgili kurum, kuruluş ve kişiler tarafından belgelerle birlikte cevap verilmeden, kamuoyu bilgilendirilmeden geminin ülkemiz karasularına girişine izin verilmemeli, söküm işlemi gerçekleştirilmemelidir. Aksi durumda, sürecin hukuksuzca yürütüldüğü ve fiili durumla tehlikeli atığın ülkemize sokulduğuna dair endişelerimiz pekişecektir. Kamusal sorumluluğumuz, yasa ve mevzuatımızın bize verdiği görev ve sorumluluk kapsamında süreci takip edeceğimizi kamuoyuna duyururuz.”