2021 Nobel Edebiyat Ödülü sahibini buldu

2021 Nobel Edebiyat Ödülü, 73 yaşındaki romancı Abdulrazak Gurnah'ın oldu.

Nobel Komitesi, Nobel Edebiyat Ödülü’nü Zanzibarlı edebiyatçı Abdulrazak Gurnah’a verildiğini açıkladı.

Gurnah’ın Nobel’i ‘kültürler ve kıtalar arasındaki körfezde sömürgeciliğin etkilerine ve mültecinin kaderine nüfuz etmesinden dolayı aldığı’ ifade edildi.

Komiteden yapılan açıklamada, Gurnah'nın gerçeğe olan bağlılığının ve basitleştirmeden kaçınmasının dikkat çekici olduğu aktarılarak, "Romanları, basmakalıp betimlemelerden uzak ve bize dünyanın diğer yerlerindeki pek çok kişinin aşina olmadığı, kültürel olarak çeşitlendirilmiş bir Doğu Afrika'ya açıyor." ifadesine yer verildi.

On romana ve bir dizi kısa öyküye imza atan Gurnah, 1948'de Zanzibar'da doğdu, 1960'de İngiltere'ye iltica etti.

73 yaşındaki yazar, ödülün yanı sıra 10 milyon İsveç kronu (1,1 milyon dolar) para armağanının da sahibi olacak.

ABDULRAZAK GURNAH KİMDİR?

Abdulrazak Gurnah, 1948’de Doğu Afrika kıyısındaki Zanzibar’da doğdu. Anadili Svahili olan yazar, ilköğrenimini İngiliz okullarında tamamladı.

Gençliğinde Zanzibar Ayaklanması’na (1964) ve sonrasında kurulan sosyalist rejimin çalkantılı yıllarına tanıklık etti. 1968’de İngiltere’ye gitti. Yükseköğrenimin Kent Üniversitesi’nde tamamladı.

Doktora tezinde kolonyal söylemin Doğu Afrika, Karayip ve Hindistan edebiyatındaki izdüşümlerini analiz etti. Postkolonyal edebiyat alanında uzmanlaştı.

Halihazırda Kent Üniversitesi’nde İngiliz edebiyatı profesörü olan yazar  ilk romanı Memory of Departure’da (Ayrılışın Hatırası, 1987) Afrika’da geçen gençlik yıllarının ardından ülkeyi terk eden Hassan karakterinin hafızasında yer eden Afrika imgesini postkolonyal dönemin kimlik sorunları ışığında inceledi.

İkinci romanı Pilgrim’s Way (Hac Yolu, 1988) başlığını Winchester’ı Canterbury’deki Thomas Beckett mabedine bağlayan yoldan alır. Daha iyi bir yaşam umuduyla İngiltere’ye gelen Tanzanyalı Davud, karşılaştığı göçmen karşıtı tutumlardan dolayı paranoyak bir benlik geliştirir ve çareyi Tanzanya’daki geçmişini tamamen silmekte arar.

Dottie (1990), Dottie Badoara Fatma Balfour karakteri üzerinden benzer bir yabancılaşma sorununu tartışır. Fatma Balfour’un melez kimliği, ırk ve etnisite sorununun göçmen ve sürgün karakterler üzerindeki travmatik etkilerinin yakıcı bir simgesidir.

Cennet’te (1994) Gurnah, Yakup’un oğlu Yusuf’un Kuran’da anlatılan hikâyesini 1900-1914 arası Doğu Afrika’ya uyarlar.

Kolonyal söylemin Afrika’ya dair klişelerini kölelik, tarihin çarpıtılması, İslâmofobi gibi meseleler üstünden tartışırken Yusuf’un bireysel hikâyesi bir yandan kolonyalizmin bir yandan ddespotizmin eleştirisine açılan ikili bir işlev görür. By the Sea (Deniz Kenarında, 2001), emperyal pedagojinin Afrika’nın yerli gelenekleriyle karşılaşmasının doğurduğu verimli paradoksları konu eder.

Salih Ömer, Kuran eğitimi almaktan duyduğu geleneksel kıvanç ile kolonyal eğitimin kazandırdığı dünya bilgisi arasında bocalarken yeni Afrika’nın çelişkileri ete kemiğe bürünür.

Son Hediye (2011), 1996’da yayımlanan Sessizliğe Hayranlık’la (2018) birlikte bir nehir roman anlatısıdır. Sessizliğe Hayranlık’ın isimsiz anlatıcısı ülkesini terk eden bir Zanzibarlı muhaliftir; Britanya’ya yerleşip evlendikten sonra öğretmenlik yapar.

Pilgrim's Way (Hac Yolu, 1988), Dottie (1990), Paradise (Cennet'te, 1994), By the Sea (Deniz Kenarında, 2001), The Last Gift (Son Hediye, 2011), Admiring Silence, (Sessizliğe Hayranlık, 2018) kitaplarını kaleme aldı. Gurnah romanları dışında, Salman Rushdie, Anthony Burgess, Joseph Conrad, Vidiadhar Surajprasad Naipaul, Zoe Vicomb gibi yazarlar üstüne edebiyat eleştirileri yazdı, kitaplar hazırladı.

GEÇTİĞİMİZ YIL NELER YAŞANDI?

İsveçli akademi üyeleri 2020 yılı Nobel Edebiyat Ödülü'ne ABD'li şair Louise Glück'ü layık görmüştü. Yapılan açıklamada, Glück'ün, 'Yalın bir güzellikle, bireysel varoluşu evrenselliğe ulaştıran şaşmaz şiirsel sesi' nedeniyle ödüle layık görüldüğü belirtilmişti.

Açıklamada, Glück'ün 'Sarihlik arayışıyla biçimlendirdiği yapıtlarında, çocukluğu, aile yaşamını, ebeveynlerle ve kardeşlerle ilişkileri ele aldığı, bunların, yapıtların merkezini oluşturduğu' kaydedilmiş, Glück, Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan 16'ncı kadın yazar olmuştu.

78 yaşındaki şair, 10 milyon İsveç kronunun (yaklaşık 1 milyon 137 bin Amerikan doları) sahibi olmuştu.

2018 VE 2019 NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLLERİ TACİZ OLAYLARI NEDENİYLE BİRLİKTE VERİLMİŞTİ

Akademi, 2018 yılında yaşanan taciz olayları dolayısıyla 2018 ve 2019 Nobel Edebiyat Ödülü'nü birlikte takdim etmişti. 2018 Nobel Edebiyat Ödülü 'Öyküsel hayalgücü ile beraber ansiklopedik bir tutkuyla sınırları aşmayı yaşam biçimi olarak temsil eden' Polonya'lı yazar Olga Tokarczuk'a verilmişti.

2019 Nobel Edebiyat Ödülü ise 'Edebi hüneri ile insan deneyiminin sınırlarını tecrübe etmesi' sebebiyle Avusturyalı yazar Peter Handke'ye takdim edilmişti.

114 KEZ VERİLDİ

Nobel Edebiyat Ödülü, 1901-2021 yıllarında 114 kez verildi. Toplam 118 kişiye layık görülen ödüllerden 4'ü 2'şer yazar arasında paylaştırıldı.

2006'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan ilk Türk yazar oldu.